DOLAR 0,0000
EURO 0,0000
STERLIN 0,0000
ALTIN 000,00
BİST 00.000
Metin BOSNAK
Metin BOSNAK
Giriş Tarihi : 26-04-2022 01:49

DEĞİŞİMİN TÜRKÇESİ VE UYANIŞ

 

Değişim ve Uykuya Uyanış

Franz Kafka’nın “Değişim” adlı hikâyesi bir uyuyup uyanma sürecini anlatır. Gregor Samsa makineleşme ile hayatı saran kapitalist mekanizmada, mekanik bir hayatın içinde bir vida parçasıdır. Hayattan kopuk, ailesinden, para kazandığı kadar sevgi gören Samsa, bir sabah uyanır ve bir de ne görsün? Bütün vücudu ile tam tekmil bir böceğe dönmüştür! Elbette ki bu imge Kafka’nın içe dönük travmatik yapısının ve bunu da Samsa tipine yansıtmasının bir sonucu.

Ancak Kafka’nın hikayesinde Ovid’in hikâyelerindeki dönüşümlerden farklı bir tarz vardır. Samsa böcek görünümündedir, ama hala ruh hali itibariyle insandır. O zamana kadar değer verdiği insanların, kendine ne kadar değer verdiğini ancak bu yeni kimliğiyle görür. Bu büründüğü yeni şekil bir anlamda kapitalist sistemdeki ilişkiler ağını derinlemesine görmesini sağlayacak, kendini sevenlerin neden ve ne kadar sevdiklerini gösteren bir mercek bakışı sağlayacaktır. O bu yeni değişime uğramış haliyle etrafını; etrafındakiler de onu izleyecektir.  Aslında değişime uğrayan sade Samsa olarak kalmayacak, onun değişen rolüyle aile fertleri de değişecektir. Değişimin özünü oluşturan ise, kapitalist sistemdeki Samsa’nın rolüdür. 

Yeni rolünde Samsa artık işe gidememekte, eve ekmek getirememektedir. Bu nedenle işyerinden gelen denetleyicinin gözünde artık bir hiç olduğu gibi, ailesi de tedricen onu bir hiçliğe mahkûm edecek ve zamanla onu çöpe atarak kurtulma yolunu seçecektir. O halde, Samsa aslında kendi hiçliğine uyanmıştır. Uyanışla gelen varlığının anlamsızlığına dair bir hiçliğe... Böylece, Kafka’nın  “değişim” hikâyesi, kapitalin her şeyi tayin ve her şeye tahakküm ettiği yeni bir hayat tarzının, Kafka’nın kendi hafakanlarıyla yoğurduğu bir insanlık hikâyesini, Aldous Huxley’nin Cesur Yeni Dünya’sından önce ortaya koyan bir eser olarak edebiyat tarihinde yerini alır.

Yakın dönemlere geldikçe uyku ve uyanış temasının yoğunluk kazanarak edebiyata olduğu kadar sinemaya da yansıdığını da görmek mümkündür. Joseph Conrad’ın Karanlığın Yüreği, Zamyatin’in Biz, H.G.Wells’in Uyuyanlar Uyanınca gibi eserleri bu geleneğe dâhildir. Bu dönem aynı zamanda, on dokuzuncu asırdan itibaren artan hayalî ideal toplum projelerinin sonra erdiği ya da bu projelerle oluşan hayal kırıklarının ortaya çıktığı, distopyaya dönüştüğü dönemdir.

Büyük bir uyanışı ifade eden, önceleri rüya gibi görünen, ama daha sonraları gitgide kâbusa dönüşen Bolşevik Devrimi, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları ve Varoluşçu sorunları ile beraber zahiri görünüm ile hakikat arasındaki uçurumlar ve bunun neticesi ortaya çıkan bunalımlar;  Potemkin Zırhlısı, Hayvan Çiftliği, 1984, Total Recall, Blade Runner, Apocalypse Now ve yakın zamanlarda Matrix bu konuda en belirgin eserlerdir. Bir de Katolik sinema sektörünün estetik kamuflajla örttüğü, Cell, Stigmata gibi filmler de aynı meyandadır. Robotlaşan insan ve insanlaşan robotlar arasında geçmeye başlayan mücadeleler, genelde bilimle geleceği var sayılan yeni dünya rüyalarının nasıl birer birer kâbusa dönüştüklerini anlatmaktadır. Büyük görünen ideallerin nasıl, karşı oldukları “şer” âlemden daha çok şerre yol açtığı da bir başka acı uyanışı ifade eder.  Artık, kapitalist, komünist ve teknolojik totalitarizmin içine uyanan gözler fal taşı gibi açılırken, Mesihçi kahramanlarla epiğin dünyasından kotardığı yeni insan tiplemeleri de çıkmaktadır. Mesih kahramanın en büyük özelliği ise, uyutan sistemin farklı narkozlarına karşı durabilmesi ve başkalarını da narkoza karşı direnme çağrısıdır.

1990’larda Sovyet ideolojisi tamamen çökünce, eski dönem kolonileştirme hareketleri, “Yeni Dünya Düzeni” ve “küreselleştirme” adı altında çikolata kaplı pasteller halinde yeni bir şekle büründü. Tüketim toplumunun tiryakilik derecesinde pompaladığı alışkanlıklar, kitle iletişim araçları ve kapitalin (sermaye) dünya devletleri ve hükümetlerini hiçe sayarak, yasama organlarını dolaylı olarak ele geçirmeleri sonucu, daha önce teritoryal olan sömürü, gitgide artan oranda ülkeleri aşıp, kapitalin kendisini (Amerika ve Amerikan halkı dâhil) dünyanın Kapitali (yanı başı ve başkenti) yaparken, dünya halklarını zihinsel kolonileştirme, mankurtlaştırma sürecine sokmuştur. On dokuzuncu asırdan kalma ve nispeten kirlenmiş, eskimiş olan Kapitalizm ve Emperyalizm, yerine Globalizm, liberalizm gibi daha yumuşak ve olası tepki ve tepkimeleri yumuşatmayı amaçlayan kelimeler placebo etkisini göstermeye başlamıştır.   

Martin Amis’in 1984 yılında yayımladığı Money adlı romanında bu placebonun etkilerini açıkça görmek mümkündür. Eserin “kahramanı” John Self adında biridir.  Self bir sabah uykudan uyanır ve “gerçek” dünya ile medyanın sunduğu imajların dünyasında uçurumu fark eder. Öncelikle debelenir bu uçurumda, hangisinin gerçekten gerçek olduğuna dair hafakanlar yaşar bir müddet. Kendi ile hesaplaşma süreci sancılıdır. Müteakip safhalarda Self (bir anlamıyla “Nefs”) olan gerçeklikle sunulan gerçeklik arasında kaybolur ve ahlaken yozlaşmaya başlar. Artık onun için gerçek, maddi zenginlik ve cinsel dürtüleridir.  Süfli arzular ve paradır varlığının özü Self’in artık.  Ne “ideo ne de “logos”u vardır (=ideoloji).

John Self’in sonraki hayatı, artık Christopher Marlowe’un Doktor Faustus’unun hayatına benzer. Daha önce iyi bildiği her şey kişilik ve kimliğinde iz bırakmadan buharlaşmıştır.  Onun tek amacı kendi kimliksizliğinin rahatsızlığı ile kendini başkalarında etik-klonlamak suretiyle meşrulaştırma çabalarıdır. Kendini ahlaki açıdan karbon kopyalarken, iyiden iyiye şeytanın rolüne de soyunur Self. Makineleşen hayatın mekanik, seri üretim tarzında onun hayatı da mekanikleşir.  Var olduğunu düşündüğü bir âlem içinde, iradesi esaret altında olan Self,  bir Truman Show içinde kendini bulmuştur.

Self geçirdiği dönüşüm aslında sonraki yıllarda ortaya bariz olarak çıkan bir kültürel ve ruhsal serencamı ifade etmektedir. Tüketimin hayattaki bütün yenilgi ve sıkıntı alanlarının telafi edildiği bir mutluluk iksirine dönüştüğü, sözüm ona bireylerin tükettiği kadar mutlu olduğu ve o ölçüde insan, vatandaş ve hatta mesela dindaş sayıldığı bir yeni düzen. (“Safları sıklaştırın, araya fakirler girmesin!”)

İnançsızlığın ve sonrasında inancın ticarileştiği, hesapların Tanrı’ya bırakılmadan, onun dünyadaki vekilleri tarafından kesildiği, ümmet, millet, yoldaş, partidaş ve bilmem ne derken gitgide kabileleşen, aşiretleşen, külte dönüşen güya sivil toplum birlikteliklerini böyle yakalıyoruz. Birlikteliği BİR’de değil, cebirde, tekfirde, iksirde, tesirde bulan, afyonlaşan, Batınileşen, teatralleşen ve maskeleşen, maskeleştikçe kaskatı kesilen, mazlumluk hissiyatıyla yola çıkıp zalimleşen, hak ve sorumluluk alanında oluşan değerleri ancak daha çok tüketmekle telafi eden kitleler, kütleler böyle çıkıyor.

Globalizmin tapınaklarında her şey satılıktır. Tapınakların kendisi de! Parayla alınan her şeyin yanında bir bedava tanrı olarak sunulur ki yeni Self’lere yol açılsın. Uyku ile uyanış arasında sadece neyin “uykudan daha hayırlı” olduğuna dair alınamayan bir karar ve o karardaki istikrar, secdedeki huşu ve kıyamdaki vakar, rükûdaki serdengeçti hal esas kalır. Elif’e mim gibi. Elektronik kıble göstericiler ile kolaylaşan yön tayini ve fakat seyyarlaşan kıble ile yoldan çıkıştır bunun adı.

Obama ne demişti?

“Change!

Yes, we can!”

Kapıkulluğu ve yanaşmalık hissinden uzak; kendi cevheriyle ve birey olarak var olduğunu anlayan ve ifade edenlerin, sadece Rabb’ın terbiyesiyle terbiye olup, ona kulluk eden ve O’nun yazdığı kitabı onun muradınca okuyan; O’nun gerçeğine teslimiyetin, hakiki hürriyetin mihenk taşı olduğunu anlayan; inanmanın gururunu yaşayan ve hayat boyu her gün inanmanın biteviye bir süreç olduğunun farkında olan, hatası ve sevabıyla var olan, hatasıyla kendisini girdaba sokmayıp sevabıyla kendini göklere çıkarmayan bir uyanış hali olmalı amaç.

 

Evrenin Müellif ve Sanatkârı haricinde her şey ve herkese dair mükemmellik iddiasını atarak, mükemmel vehmedilenlere takılmadan, Şeytandan değil, O’ndan korkan, ondan aldığı güçle Şeytana ve Şeytani olana meydan okuyan, sadık olması kaydıyla hem fecre hem de onun için zulmete hazır olan, trafik canavarı ve günah keçisine dönüşen “nefs” le kavgasına teneffüsle ara verip hakikatin nefasetine kendine bırakan, en başta zihniyle üretmeyi esas alan ve kendinden utanmayan, kendi meşruluğuna önce kendisi inanan, aldığı mirasın şuurunda olan, ama altında ezilmeyen ve “....aminu” buyruğunu zihninde damıtıp, gönlünde özümseyen, yüreğine kazıyan ve Kehf’de uyumayı değil, mağaradan çıktıktan sonra parayla uyutulmamayı esas alan bir uyanış. Uyumakla uyanışın arasında tebdil-i halden öte yeni uyanışın yeni bir uyku hali olmasına izin vermeden bir muttasıl intibah... İster gece, ister sabah.  Uyumayan erlere selam olsun!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NELER SÖYLENDİ?
@
Metin BOSNAK

Metin BOSNAK

DİĞER YAZILARI MUHSİN BAŞKAN Mum Titrer Hanemizde Ülkücülük CHP'yi Ne Zaman Sevdim İSLAMCILIKLA MÜSLÜMANI, TÜRKÇÜLÜKLE TÜRKÜ YABANCILAMAK SOSYAL MEDYANIN SOS'LARI PARALEL YAPI Bosna'daki Türk Üniversitesi: IUS DER SPİEGEL "BOYUN EĞME" DİYOR DEVRİM Mİ DEDİNİZ? BİRLİK VE BERABERLİK NEDİR? DİL TARİH VE İDEOLOJİ AYNAYI ARAMAK... MAKULLER AKİLLERE KARŞI VEDA HUTBESİNİ OKURKEN HİNLİK VE HAİNLİK ÖTESİNDE TARİHE BAKMAK ALPEREN OLMAK BİR HİLAL BİR İHTİLALDİR DELİLİĞE ÖVGÜ AŞK'A DAİR YAKLAŞIMLAR BİLİM, İDEOLOJİ VE DARVİNİZME DAİR YALAN DÜNYADA GERÇEK TARİH OLUR MU? DELİ DUMRUL'UN KÖPRÜSÜ ORTAYA KARIŞIK HALLERİMİZ EFKAR VE HERZELER YUSUF, ŞEHİR VE TABUYA DAİR EĞİTİME NEDEN HAYIR? EFKAR VE HERZELER "ADAMLARIN" PLANI HER ZAMAN TUTAR MI? İNGİLİZ'CE KONUŞMAK... BEN ÖLÜNCE KİM KALIR? BİLMENİN MALİYETİ NEDİR? BU ÜLKEYİ ANLAMAK... NİYET TAVŞANLARI VE TARİH ŞERİF MARDİN VE CUMHURİYETİN GETTOLARI FERMAN VE FETVA BAYRAMLARDAN BAYRAM BEĞENMEK AŞKIN BAR/KODU MEVSİM SONU İNDİRİMLİ LİBERALCİLİK YOL DA İÇİMİZDE SEYYAH DA! OSMANLI NE ZAMAN ÖLDÜ? SÜRGÜN KAYIP MEDENİYETİ ARARKEN... KÜRDİSTANA DAHA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ? İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ MHP NEREYE GİDİYOR? NASIL BİR GENÇLİK? KİM KORKAR EBU ZER'DEN? MEHDİ NE ZAMAN GELECEK? "GÜZEL VE YALNIZ ÜLKE"YE Milliyetçilik ve Kürtler İLETİŞİM VE PROPAGANDA BATILILAŞMAK TWITTER'DA KENDİMİZİ OKUMAK "DANIMARKA ÜLKESİNDE KOKUŞAN ŞEYLER" BİSİKLETİN İSLAMİ OLANI FİRAVUN VE HİÇ'LİK KAMUSAL ALAN DÖNÜŞTÜ MÜ? KADIN, ŞEYTAN VE ÖLÜM ÇEVRİM İÇİ AHLAK ÖLÜM VE YAŞAMA KORKUSU KISKANÇLIĞIN KISKAÇLARI 11 Eylül ve ABD YA 12 EYLÜL SONRASI? Korku ve alkışlar arasında Ortadoğu AYDIN, MÜNEVVER VE ENTELEKTÜEL ORTADOĞU'DA OLANLARI ANLAMAK KAVGA NEREDE? KAVGA NEREDE? ORTADOĞU'NUN YENİDEN TASARIMI SUSMAK, PUSMAK VE BİRLİK DİL VE TARİH KAVGAMIZ HOLİGARŞİ Said Nursi ve Cemaat algısı Size “İslamî alt-çevre” diyebilir miyim, “abi”? MUHAFAZAKÂRLIK NEDİR? TÜRK LİBERALİZMİ AŞK MI MAŞUK OLAN? DİN'ERCİLİK SİVİL İTAATSİZLİK NEDİR? NEDEN KÜRT ÇALIŞMALARI ENSTİTÜSÜ? DEĞİŞİM İDEOLOJİSİ VE LİBERAL PROPAGANDA 12 EYLÜL SONRASI UZLAŞMA LİBERAL STATÜKOCULUK UYKUYU ÖLDÜRMEK "EKSİK ETEK" BABİL, DİL VE PROPAGANDA DENKTAŞ'IN ÖLÜMÜ AİKİDO VE "KÜRDİSTAN" DEĞİŞİM TÜRKÇE VE İDEOLOJİ "KASIMPAŞALI" BAŞBAKAN "İBRAHİMİ DİNLER" BİLİMLE DİNİ UYUŞTURMAK KOLTUĞA OTURAN VE KOLTUĞUN OTURDUĞU İNSAN TEMCİT PİLAVI VE YENİ OSMANLI RODRİGEZ NEDEN LİBERAL OLAMAZ? BEN'SİZLİĞE ŞİİR TOPKAPI'DAN DOLMABAHÇE'YE DÜŞERKEN ERBAKAN'I ÖZLERKEN MÜSLÜMAN VE İSLAMCI İSLAM VE FEMİNİZM KAÇIRILAN GÜNDEM BIDEN NOTLARI DEMOKRASİDE KİM KİM ÖPÜYOR ARAF'TA TARİHLERDEN TARİH BEĞENMEK İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ ARAFTAKİNİ ÖZLEMEK Hayatta Sürgün Olmak AKADEMİSYENLİK KÜRESEL KARADUL TEFRİKALARI GÜNCELLENEN MESİHİ BEKLERKEN TÜRKİYE KOLTUK, TURNUSOL VE KİMLİK BOSNA'DA BİR TÜRK ÜNİVERSİTESİ KOVBOY MEHTERANLA JAZZ ÇALARKEN Amerika ve Anti-Amerikan Kimlikler AMERİKAN KİMLİĞİ VE ŞEYTANLARI DÖNÜLMEZ AKŞAMIN UFKUNDAYIZ KUTLU VEDA TANRI, İNSAN VE TAKVİM ÖDLEK ÖCÜNÜ ALDI MI? Millet Olabildik mi? Zaman, medeniyet ve din Zaman, medeniyet ve din Mehdi’yi beklerken ORTADOĞU VE YENİ İNSAN Kediler, Fareler ve Vatan Kürşat olma vaktidir Gülün Adı, Kadın ve Takva İslamo-Amerikancılık EBCET, CİFR VE TARİH SÜBJEKTİF OLMANIN FAZİLETİ DİPLOMASİMİZ NEREYE? İSTİKLAL MARŞI YENİDEN YAZILABİLİR Mİ? KOKUŞAN BİR ŞEYLER VAR! KÜRESEL KARADULUN AĞLARINDA "Yeni Osmanlı"nın Yeni Haçlılara Yardım Tezkeresi KATLİAMERİKA MAHALLE, BASKILAŞIM VE FİKİR NAMUSU YARASANIN ÇIĞLIĞI VE DİPLOMASİ Ay lav yu, Cani! AŞKIN HALLERİ DOKUZ HECELİLER FİRAVUN... Kadın'ım... 28 Şubat ve Erbakan KADDAFİ'DEN KESESİ Ve Yine Karşınızda Renan, Sykes ve Picot Democoupracy mübarek olsun! FULL'er Yapalım mı, Abi? Ortadoğu'da Sezaryen Mısır'da Karaoke Devrimi Mısır'ı Okurken Obama ve ikinci yeşil kuşak projesi (I) Bir Ortadoğu Masalı Mutlu Oligarşiden Kutlu Oligarşiye Ey zahit, şaraba eyle ihtiram! Bilinç ve Sürgün İbrahim, devir içimdeki putları! İdeolojik dil ve Teolojik Tarih Pardon, Size Demokrasi Diyebilir miyim? Paralel Evren, Küresel İslamcılık Erkekler ne zaman "adam" olur? "Millî" Küreselleşme? AK'Kışşş Kimliklerin Kurdu “Hiç” i öğrenmek GELENEK VE MANKURT Küresel tapınak, yerel rahipler ve Hipnoz Çift-düşün, yeni-konuş! Batı'yı ararken... Aforoz’malar… Halife Ömer Hayek’i ne zaman okumuştu? AĞLAMAKTAN ÇAĞLAMAYA DOĞRU KÜRT'AJ Shalom, Kürdistan! İstiklal marşını yeniden yazmak İslam, Millet, Hilafet ve Siyaset Amerika düşmansız olabilir mi? Mustafa Reşit Paşa'ya Mektup Keşif... Babil’in dil’beri Medeniyetlerin neyi çatışıyordu? Tarihi hangi hikâyeci yazar? Zihin Kontrolü ve Kült YUMURTANIN AK'I, SARISI Ebu Zer’in günlüğü Her şey zıddı ile mi kaim? Melamilik “marka” mıdır? Melâmilik Bir ayrılık, bir yalnızlık, bir ölüm AŞKA DAİR NE VARSA Medya medyumluğu ve wikisızmalar Türkiye, İran ve Dünya Barışı Muhafazakârlık “marka”sı? Füze ümütz! “Van münütz!” Çin'in hafızası ve küresel sistem Kutlu veda Öznellik Öz’neliktir! Hz. İnsan, Hz. Peygamber ve emanet Said Nursi ve tesettür İmam, Örtünme ve Nur Suresi Din duble “yol” mu demekti? Gelenek, mankurt ve reform Aylardan şubat günlerden cuma Alaturkalıktan Kolaturkalığa gelenek Gelenek mürtedi ve kimlik Namus, Kanun ve Fazilete Dair İman "terakkiye" destek midir? Yılmayacağız... ÜÇ TARZ-I MAHALLE VE HAL Hoş geldin, Şeytan! OSMANLI VE NEO-OSMANLI DAYILAR VE DAYILANMALAR Türkiye’de muhafazakârlık ve Dr. Faustus Tesettür neyi örtüyor? Milat oluşturmak Yahudilik bir din mi yoksa ırk mıdır? Tarih satrancını asıl kim oynuyor? Mahalle ve getto Tanrı, totem ve muta nikahı Orta Doğu’mların ebesi ŞOFÖR MAHALLİ BASKISI KÜRESEL İSLAMCILIK RENAN'I VE KENDİMİZİ AŞMAK Medine Vesikası Türk solculuğu ve İslamcılığı Batı’k düşüncelerin Doğu’şu BATI'NIN DEĞERLERİ EVRENSEL MİDİR? NEO-MUHAFAZAKÂRLIK VE YİN-YANG Karadul KEDİLER VE FARELER “Erkekliğin” yasası, “kadınlığın” tasası ON ADIMDA LİBERAL OLMA TÜYOLARI Neden Federasyon? Kaburga kemiklerimdeki sızı? Ortadoğu ve Darbeler "Küreselleşme "millet"e neden karşıdır? TURNUSOL Ya 12 Eylül sonrası? (II) Ya 12 Eylül sonrası? 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (II) 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (I) Kim ne der? Ne zaman ki…
NAMAZ VAKİTLERİ
Gazete Manşetleri
Yol Durumu
BURÇ YORUMLARI
  • KOÇ
    Koç Burcu
  • BOĞA
    Boğa Burcu
  • İKİZLER
    İkizler Burcu
  • YENGEÇ
    Yengeç Burcu
  • ASLAN
    Aslan Burcu
  • BAŞAK
    Başak Burcu
  • TERAZİ
    Terazi Burcu
  • AKREP
    Akrep Burcu
  • YAY
    Yay Burcu
  • OĞLAK
    Oğlak Burcu
  • KOVA
    Kova Burcu
  • BALIK
    Balık Burcu
ANKET OYLAMA TÜMÜ
E-Bülten Kayıt
ARŞİV ARAMA