DOLAR 0,0000
EURO 0,0000
STERLIN 0,0000
ALTIN 000,00
BİST 00.000
Metin BOSNAK
Metin BOSNAK
Giriş Tarihi : 26-04-2022 01:49

Gelenek, mankurt ve reform

Gelenek, mankurt ve reform

 

Gelenek kendi içinde ve kendi dinamikleriyle yenilenmesi mümkünse, yenilenir.

Gelenek mürteddi ve müridi arasında çatışma bu süreçte çıkar çoğu zaman. Aslında ikisi de aynı geleneğin içinden gelir. Ama gelenek müridi geleneğin kendine verdiğini elinden bırakmak istemez, kâr-ı muhafazalık yapar. Gelenek mürteddi ise geleneği reddederken, gelenekte yenilenmeyi kendi için ister. Bir üçüncü kategori olarak gelenek mankurt’u ortaya çıkar. Gelenek mankurt’u geleneğin diliyle geleneği tahrif eden, geleneğin dışından olan unsurların şuursuz yerel uzantılarıdır. Bazen mürit gibi davranır, bazen de mürtet gibi. Gelenek reformlarının en büyük badiresi de mankurtlardır.

 

Entelektüel akışkanlığı olmayan toplumlarda gelenek, hiçbir değişikliğe uğramadan bir sonraki nesle aktarılması gereken “bir ölü varlık” gibi algılanır. Hâlbuki gelenek canla başla “kazanılması gereken dinamik bir şimdilik”dir. Ne hazzını ne ıstırabını mantık dairesince algılayabildiğimiz bir sado-mazoşist muharebe veya zikir alanı veya ritüel içselleştirme safhası değildir. Atalardan kalan, bir işe yaramaz tereke mesabesindeki gelenek hali, mürit elinde onu maziye sahiplenme adına felç eder.

 

Geleneği kültürel bir ihtiram müzesi gibi algılayanlar, onu kullanmak, geliştirmek ve yeniden üretmek, ondan yeni unsurlar türetmek yerine, sadece onu yüceltmek ve haldeki munkabızlığın ıstırabını böyle savunmak ister. Böylece gelenek tekrar etmekten öte gitmeyen mantıkla, onun zaten reddini ve ondan kalan parça bölük unsurları imha amacındaki güdük ve köksüz vehimler arasına geleceği de sıkıştırır boğar.

 

Geleneğin bir başka uzantısı ise farklı toplum ve zamanlarda katkıları değişen gelenek mücedditleridir. Onlar geleneğin eskiyen, unutulan taraflarını yeni ihtiyaçlara göre yorumlayarak tekrar hayatiyet kazandıran kişilerdir. Bu da hem zaman hem de mekân içinde yayılan safha ve sahalarıyla diyalektik bir bakış açısını gerektirir. 

 

Son asrın edebi, sanatsal, askeri ve ilmi alanlardaki büyük şahsiyetlere bakıldığında bu açıkça görülecektir. Osmanlı ölürken--listeleme kaygısı gütmeden ifadeyle--askeri alanda bir Mustafa Kemal’i ve Fevzi Çakmak’ı, sanat ve edebiyatta Necip Fazıl, Yahya Kemal, M. Akif, Nazım Hikmet, Neyzen Tevfik, Hamit Aytaç vb. İnsanları, çeşitli bilim alanlarında Sait Halim Paşa, Sait Nursi, Hamdi Yazır, Vehbi Efendi, Nurettin Topçu, Ali Fuat Başgil, Fuat Köprülü,  Erol Güngör gibi insanları çıkarmıştır. Dahası, Osmanlı ölürken mirasçılarına azmi ve enerjisini damarlarından kalan son şahadet şerbeti damlalarıyla bir Türkiye Cumhuriyeti çıkarabilmiştir.  Giden bu anlamda sadece Osmanlı hanedanı olmuş, Osmanlı Devleti geleneği özellikle dış siyasette kendisini hissettirmiş ve geleneğini aktarmıştır.

 

Reformun, yenilenmenin, tecdidin kendisi statüko olunca!

 

Reform, değişim ya da yeniliklerin en kötü yanı bu sıfatlarla anılmalarıdır. Çünkü kendini yeniden üretmek faslında aldatıcı olur ve “çağdaş” kavramında olduğu gibi, çağdışı kalırlar. (Çağcıllık ayrı bir tartışma konusu tabi) Geleneği aşılmazlar panteonuna sokmak, birer beyin totemi haline getirmek, falan şairin, filan devlet adamının veya falan devlet veya filan kültürün aşılamaz olduğuna dair bir dizi iç fren mekanizması geliştirmek, aşağılık psikolojisi ve kendine güvensizliği beraberinde getirir.

 

Akılda tutulması gereken ise şudur: Ancak sadak bir doğrusal profili haizdir ve onun görevi hazne olmaktır oka. Yayın ise ne ip ne de ana çerçevesindeki yapının doğrusal kalması onu iyi yay yapmaz. Aksine, okun ileri fırlayıp kendinden çok ötelere fırlamasını sağlamasıdır yayı yay yapan. Bu ise yayın gerilme esnasında ip ve çerçevesi arasında oka bir hareket ve dolayısıyla devinim alanı açılmasıyla olur.  İp gelenektir, ok istikbal ve yayın iskeletini oluşturan ahşap çınardan koparılmış ve şekillendirilmiş hem geleneği hem geleceği yaşatan haldir. Mahremiyet ve takdis alanına sokulan gelenek ise bizzat kendi fanusuyla sönen mum gibidir.  Asıl olan sadak’a değil yaya sadık olmaktır.

 

Sadak kutsal olursa…

 

Artık gelenek kutsallaşmış, heykelleşmiş, heykel kadar cansızlaşmış, abidevi mehabeti olan ama kendini dahi beslemekten aciz bir hal alır. Estetiği ve kudreti hayret uyandırır, lakin yeni nesilleri gafletten uyandırmaya yetmez gücü. Takipçilerine onu sadece yüceltmek kalır. O tarzın, metodun, duyuşun, söyleyişin, şeklin dışında bir başkası daha yoktur.  “Olamaz da!”  Bu tür bir iradesiz mürit öykünmesi idraksiz bir “pozitif” mankurtluğu beraberinde getirir.  Tıraş edilmiş kelleye değil, bizzat beynin kendisine taze koyun yüzülmüş post geçirilmiş ve kavuran güneşin altında kendini kaybetmiştir. Başta zihnini sınırlamıştır, sınırlanan zihni de ilham ve enerjisini sınırlamıştır ve hatta yok etmiştir. 

 

Günümüzdeki Mimar Sinan’ı bırakın aşmayı, onun mimarlığının özünü dahi kavramadan Selimiye abidesini 3. dereceden bile taklide yanaşamayan zihni köylülük ve fukaralık abideleri böylesine bir örnektir. Hâlbuki her şeye anlam katan ruhtur, taşa bile, onu birleştiren harca bile... Hele hele insan!

 

Gelenekte taassubun en kötü tarafı, toplumu kendini temsil eden unsurlar için yaşar haline getirmesidir. O toplumun saadet ve huzuru için değil, bireysel ve içtimai sahada tahakküm kurma amacındadır. Aynı ceberut idarelerdeki gibi, o toplum için değil, toplum onun ve ondan nemalananlar için vardır. Bir önceki dönemden aktarılan ve çoğu zaman kitabi ve medeni bir kültüre dayanmayan algılar toplamıdır o. Yaşın bilgeliği temsil ettiği toplumlarda tecrübe ve birikim, onlarla özdeşleşen kişilerde muhalefeti imkânsız kılar. İktidarın tek ve mutlak mümessilleri olarak anlaşılmadan vaftiz edilir ve hiçbir süzgece tabii tutulmadan içselleştirilir. 

 

Hakikatin, hakikatten bahsetme iddiasını ifade eden kişi ve kurumlarda bu sorunun yaşanması mukadderdir her zaman.  Sonuçta, önce kayıtsız taltif, sonra takdis sürecine giren kurum veya kişiler, onu anlamadan ona tabii olan toplumlarda bir ahlaki sapmaya da yol açar.  Geleneği kendilerinden ve hayat denilen her şeyden bağımsız olarak algılayan fertler toplumsal alanda geleneğe uygun ve “toplum”un--ki onların gözünde yine kendilerin bağımsız bir tayin edici unsurdur-- kabul ettiği, ödüllendirdiği tarzda davranarak kişiliklerinde beklenti ve vehimlerin sonucu oluşan onulmaz kişilik parçalanmalarına sebep olurlar. 

 

İçtimai hayatın gerçekleri ve gerekleri, bir ekonomik varlık, bir toplumsal varlık olması müritleri uzlaşma, “kötü olmama” ya da ileriye dönük hesapların gerçekleşmesi amacıyla farklı pazarlarda farklı paket ve içerikle sunulan bir değişken metaa tedavül eder. 

 

İlginçtir ki İngilizcede “kişilik”e tekabül eden kelime Hint-Avrupa kökenli “personare” kelimesinden türemiştir. “Personality” kelimesi yüzde maske varken konuşmayı ifade eder ve aslında tiyatro kökenli bir kelimedir. Sonuç olarak kişilik parçalanmaları hayatın her alanında ikili bir dünya, yani yaşanan ile arzulanan hayat ve bir de dayatılan hayat tarzı olarak ortaya çıkar. Kimi milletlerin tarihi özellikle toplumsal kişilik bölünme örnekleriyle doludur. Azınlık psikolojileri buna delalet ettiği gibi, nüfus çoğunluğuna bakılmaksızın sessiz ve güçsüz çoğunluklarda da aynı kişilik bölünmelerine rastlamak mümkündür.

 

Mankurtlar da en çok bu gruptan çıkar!

 

 

 

 

NELER SÖYLENDİ?
@
Metin BOSNAK

Metin BOSNAK

DİĞER YAZILARI MUHSİN BAŞKAN Mum Titrer Hanemizde Ülkücülük CHP'yi Ne Zaman Sevdim İSLAMCILIKLA MÜSLÜMANI, TÜRKÇÜLÜKLE TÜRKÜ YABANCILAMAK SOSYAL MEDYANIN SOS'LARI PARALEL YAPI Bosna'daki Türk Üniversitesi: IUS DER SPİEGEL "BOYUN EĞME" DİYOR DEVRİM Mİ DEDİNİZ? BİRLİK VE BERABERLİK NEDİR? DİL TARİH VE İDEOLOJİ AYNAYI ARAMAK... MAKULLER AKİLLERE KARŞI VEDA HUTBESİNİ OKURKEN HİNLİK VE HAİNLİK ÖTESİNDE TARİHE BAKMAK ALPEREN OLMAK BİR HİLAL BİR İHTİLALDİR DELİLİĞE ÖVGÜ AŞK'A DAİR YAKLAŞIMLAR BİLİM, İDEOLOJİ VE DARVİNİZME DAİR YALAN DÜNYADA GERÇEK TARİH OLUR MU? DELİ DUMRUL'UN KÖPRÜSÜ ORTAYA KARIŞIK HALLERİMİZ EFKAR VE HERZELER YUSUF, ŞEHİR VE TABUYA DAİR EĞİTİME NEDEN HAYIR? EFKAR VE HERZELER "ADAMLARIN" PLANI HER ZAMAN TUTAR MI? İNGİLİZ'CE KONUŞMAK... BEN ÖLÜNCE KİM KALIR? BİLMENİN MALİYETİ NEDİR? BU ÜLKEYİ ANLAMAK... NİYET TAVŞANLARI VE TARİH ŞERİF MARDİN VE CUMHURİYETİN GETTOLARI FERMAN VE FETVA BAYRAMLARDAN BAYRAM BEĞENMEK AŞKIN BAR/KODU MEVSİM SONU İNDİRİMLİ LİBERALCİLİK YOL DA İÇİMİZDE SEYYAH DA! OSMANLI NE ZAMAN ÖLDÜ? SÜRGÜN KAYIP MEDENİYETİ ARARKEN... KÜRDİSTANA DAHA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ? İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ MHP NEREYE GİDİYOR? NASIL BİR GENÇLİK? KİM KORKAR EBU ZER'DEN? MEHDİ NE ZAMAN GELECEK? "GÜZEL VE YALNIZ ÜLKE"YE Milliyetçilik ve Kürtler İLETİŞİM VE PROPAGANDA BATILILAŞMAK TWITTER'DA KENDİMİZİ OKUMAK "DANIMARKA ÜLKESİNDE KOKUŞAN ŞEYLER" BİSİKLETİN İSLAMİ OLANI FİRAVUN VE HİÇ'LİK KAMUSAL ALAN DÖNÜŞTÜ MÜ? KADIN, ŞEYTAN VE ÖLÜM ÇEVRİM İÇİ AHLAK ÖLÜM VE YAŞAMA KORKUSU KISKANÇLIĞIN KISKAÇLARI 11 Eylül ve ABD YA 12 EYLÜL SONRASI? Korku ve alkışlar arasında Ortadoğu AYDIN, MÜNEVVER VE ENTELEKTÜEL ORTADOĞU'DA OLANLARI ANLAMAK KAVGA NEREDE? KAVGA NEREDE? ORTADOĞU'NUN YENİDEN TASARIMI SUSMAK, PUSMAK VE BİRLİK DİL VE TARİH KAVGAMIZ HOLİGARŞİ Said Nursi ve Cemaat algısı Size “İslamî alt-çevre” diyebilir miyim, “abi”? MUHAFAZAKÂRLIK NEDİR? TÜRK LİBERALİZMİ AŞK MI MAŞUK OLAN? DİN'ERCİLİK SİVİL İTAATSİZLİK NEDİR? NEDEN KÜRT ÇALIŞMALARI ENSTİTÜSÜ? DEĞİŞİM İDEOLOJİSİ VE LİBERAL PROPAGANDA 12 EYLÜL SONRASI UZLAŞMA LİBERAL STATÜKOCULUK UYKUYU ÖLDÜRMEK "EKSİK ETEK" BABİL, DİL VE PROPAGANDA DENKTAŞ'IN ÖLÜMÜ AİKİDO VE "KÜRDİSTAN" DEĞİŞİM TÜRKÇE VE İDEOLOJİ "KASIMPAŞALI" BAŞBAKAN "İBRAHİMİ DİNLER" BİLİMLE DİNİ UYUŞTURMAK KOLTUĞA OTURAN VE KOLTUĞUN OTURDUĞU İNSAN TEMCİT PİLAVI VE YENİ OSMANLI RODRİGEZ NEDEN LİBERAL OLAMAZ? BEN'SİZLİĞE ŞİİR TOPKAPI'DAN DOLMABAHÇE'YE DÜŞERKEN ERBAKAN'I ÖZLERKEN MÜSLÜMAN VE İSLAMCI İSLAM VE FEMİNİZM KAÇIRILAN GÜNDEM BIDEN NOTLARI DEMOKRASİDE KİM KİM ÖPÜYOR ARAF'TA TARİHLERDEN TARİH BEĞENMEK İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ ARAFTAKİNİ ÖZLEMEK Hayatta Sürgün Olmak AKADEMİSYENLİK KÜRESEL KARADUL TEFRİKALARI GÜNCELLENEN MESİHİ BEKLERKEN TÜRKİYE KOLTUK, TURNUSOL VE KİMLİK BOSNA'DA BİR TÜRK ÜNİVERSİTESİ KOVBOY MEHTERANLA JAZZ ÇALARKEN Amerika ve Anti-Amerikan Kimlikler AMERİKAN KİMLİĞİ VE ŞEYTANLARI DÖNÜLMEZ AKŞAMIN UFKUNDAYIZ KUTLU VEDA DEĞİŞİMİN TÜRKÇESİ VE UYANIŞ TANRI, İNSAN VE TAKVİM ÖDLEK ÖCÜNÜ ALDI MI? Millet Olabildik mi? Zaman, medeniyet ve din Zaman, medeniyet ve din Mehdi’yi beklerken ORTADOĞU VE YENİ İNSAN Kediler, Fareler ve Vatan Kürşat olma vaktidir Gülün Adı, Kadın ve Takva İslamo-Amerikancılık EBCET, CİFR VE TARİH SÜBJEKTİF OLMANIN FAZİLETİ DİPLOMASİMİZ NEREYE? İSTİKLAL MARŞI YENİDEN YAZILABİLİR Mİ? KOKUŞAN BİR ŞEYLER VAR! KÜRESEL KARADULUN AĞLARINDA "Yeni Osmanlı"nın Yeni Haçlılara Yardım Tezkeresi KATLİAMERİKA MAHALLE, BASKILAŞIM VE FİKİR NAMUSU YARASANIN ÇIĞLIĞI VE DİPLOMASİ Ay lav yu, Cani! AŞKIN HALLERİ DOKUZ HECELİLER FİRAVUN... Kadın'ım... 28 Şubat ve Erbakan KADDAFİ'DEN KESESİ Ve Yine Karşınızda Renan, Sykes ve Picot Democoupracy mübarek olsun! FULL'er Yapalım mı, Abi? Ortadoğu'da Sezaryen Mısır'da Karaoke Devrimi Mısır'ı Okurken Obama ve ikinci yeşil kuşak projesi (I) Bir Ortadoğu Masalı Mutlu Oligarşiden Kutlu Oligarşiye Ey zahit, şaraba eyle ihtiram! Bilinç ve Sürgün İbrahim, devir içimdeki putları! İdeolojik dil ve Teolojik Tarih Pardon, Size Demokrasi Diyebilir miyim? Paralel Evren, Küresel İslamcılık Erkekler ne zaman "adam" olur? "Millî" Küreselleşme? AK'Kışşş Kimliklerin Kurdu “Hiç” i öğrenmek GELENEK VE MANKURT Küresel tapınak, yerel rahipler ve Hipnoz Çift-düşün, yeni-konuş! Batı'yı ararken... Aforoz’malar… Halife Ömer Hayek’i ne zaman okumuştu? AĞLAMAKTAN ÇAĞLAMAYA DOĞRU KÜRT'AJ Shalom, Kürdistan! İstiklal marşını yeniden yazmak İslam, Millet, Hilafet ve Siyaset Amerika düşmansız olabilir mi? Mustafa Reşit Paşa'ya Mektup Keşif... Babil’in dil’beri Medeniyetlerin neyi çatışıyordu? Tarihi hangi hikâyeci yazar? Zihin Kontrolü ve Kült YUMURTANIN AK'I, SARISI Ebu Zer’in günlüğü Her şey zıddı ile mi kaim? Melamilik “marka” mıdır? Melâmilik Bir ayrılık, bir yalnızlık, bir ölüm AŞKA DAİR NE VARSA Medya medyumluğu ve wikisızmalar Türkiye, İran ve Dünya Barışı Muhafazakârlık “marka”sı? Füze ümütz! “Van münütz!” Çin'in hafızası ve küresel sistem Kutlu veda Öznellik Öz’neliktir! Hz. İnsan, Hz. Peygamber ve emanet Said Nursi ve tesettür İmam, Örtünme ve Nur Suresi Din duble “yol” mu demekti? Aylardan şubat günlerden cuma Alaturkalıktan Kolaturkalığa gelenek Gelenek mürtedi ve kimlik Namus, Kanun ve Fazilete Dair İman "terakkiye" destek midir? Yılmayacağız... ÜÇ TARZ-I MAHALLE VE HAL Hoş geldin, Şeytan! OSMANLI VE NEO-OSMANLI DAYILAR VE DAYILANMALAR Türkiye’de muhafazakârlık ve Dr. Faustus Tesettür neyi örtüyor? Milat oluşturmak Yahudilik bir din mi yoksa ırk mıdır? Tarih satrancını asıl kim oynuyor? Mahalle ve getto Tanrı, totem ve muta nikahı Orta Doğu’mların ebesi ŞOFÖR MAHALLİ BASKISI KÜRESEL İSLAMCILIK RENAN'I VE KENDİMİZİ AŞMAK Medine Vesikası Türk solculuğu ve İslamcılığı Batı’k düşüncelerin Doğu’şu BATI'NIN DEĞERLERİ EVRENSEL MİDİR? NEO-MUHAFAZAKÂRLIK VE YİN-YANG Karadul KEDİLER VE FARELER “Erkekliğin” yasası, “kadınlığın” tasası ON ADIMDA LİBERAL OLMA TÜYOLARI Neden Federasyon? Kaburga kemiklerimdeki sızı? Ortadoğu ve Darbeler "Küreselleşme "millet"e neden karşıdır? TURNUSOL Ya 12 Eylül sonrası? (II) Ya 12 Eylül sonrası? 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (II) 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (I) Kim ne der? Ne zaman ki…
NAMAZ VAKİTLERİ
Gazete Manşetleri
Yol Durumu
BURÇ YORUMLARI
  • KOÇ
    Koç Burcu
  • BOĞA
    Boğa Burcu
  • İKİZLER
    İkizler Burcu
  • YENGEÇ
    Yengeç Burcu
  • ASLAN
    Aslan Burcu
  • BAŞAK
    Başak Burcu
  • TERAZİ
    Terazi Burcu
  • AKREP
    Akrep Burcu
  • YAY
    Yay Burcu
  • OĞLAK
    Oğlak Burcu
  • KOVA
    Kova Burcu
  • BALIK
    Balık Burcu
ANKET OYLAMA TÜMÜ
E-Bülten Kayıt
ARŞİV ARAMA