https://www.egemengazetesi.com/files/uploads/user/0e42907936.jpg
Metin BOSNAK

BATILILAŞMAK

26-04-2022 01:49

 

Batı’şmak

 

Batı “değerleri” bugün hâlâ Türk-İslam âleminin de tabuları arasındadır. Tabunun kutsallığı temelde tartışılmaz kılınmasından kaynaklanmaktadır. Polinezya kökenli “tapu”dan gelen kavram kişi, nesne ve kültürel öğelere dokunulmazlık hükmünü beraberinde getiriyordu. Hatta bazı durumlarda, dokunmanın ötesinde, yaklaşmak bile tabunun cezasına, lanete ve hatta ölüme mahkûm olması anlamına geliyordu.

Batı ekonomisi, teknolojisi, kitle üretim, dağıtım ve ulaşım ve iletişim araçları 20. yüzyılda hızla ve Doğu’nun aksine, Osmanlı’nın ve İslam dünyasının aksine ve büyüyerek devam etti. Doğu’nun bütüncül algılamasının aksine, Batı parçalayarak alır ve algılar. Üretirken toplu üreten Batı, tükettiklerini parça parça kullandı. Atomun parçalanması sembolik anlamda Doğu’nun atomlarının, Osmanlı’nın atomlarının parçalanması olarak emperyalist pratiğe yansıdı ve hâlâ yansımaktadır.

Batı’daki parçalanma ve parçalamalar temelde 16. yüzyılda başladı. Haçlı Seferleri bir anlamda “ortak düşman algısıyla” birliği uzatmıştı. Sonra keşiflerle gelen sömürü kaynaklı çıkar çatışmaları belirdi. Kutsal Roma’nın mirası olan bütünlük ise, inanç farklarından dolayı --kültürel anlamda-- bu zamanda dağıldı. Yeni Hıristiyanlık yorumları adeta yeni dinler ortaya çıkardı. 17. yüzyıl eski ile yeninin çatışmalarına şahit oluyordu ki,  18. yüzyılda yeni bir bilinç parçalanması meydana geldi: Şiir yerine nesir, duygu yerine akıl, kadın yerine erkek, Tanrı yerine kapital sahibi insan ikame edildi.

17.yüzyılda çıkan gazetecilikten sonra kurgu romanlar da ortaya çıktı. Kutsal Kitap’la oynamak zordu artık. Batı dillerine tercüme edilmiş ve matbaada çoğaltılmıştı.  Roman ise hem dünya ile hem insanla oluşturulan, ama insan tarafından oluşturulan yeni dünyaları araladı. Öte yandan, hem “itiraf” ile gelen, hem de insana insanı bireyden bireye köprüyle anlatan yeni tarz oldu roman. Yeni Dünya’dan ilhamını alan felsefe ve edebiyat artık Kutsal Kitap’ın ilhamından öte şeyleri—onu bitmiş mamul olarak değil hammadde olarak da kullanarak-- kaynak edindi. 19. yüzyıl ise, Darvin, Marks ve nihayet Freud’la kültürel, sınıfsal ve nihayet cinsel ve şuuraltı parçalanmalarıyla çalkalandı.

Hem bilimlerin yeni alanlara ve alt alanlara bölünmesi hem de Uzakdoğu’da, Ortadoğu’da ve eski Osmanlı vilayetlerinde pratiğini buldu. Batı’nın bireyi kendi içinde parçalandı, ama kurumsal olarak Batı--savaşlar ve Bolşevik müdahale haricinde—16. yüzyıldan sonra parçalanmadı. Doğu ise, bireyi zaten tanımadı, ya da yargıladı, ama sistem tuğlaları olarak bütün halde tuttu. Diğer yandan, Modernite ile gelen etkiyi önce sistemde hissetti, sonra kendi varlığında. Sistemin bozukluklarından kaynaklanan sorunlar ise, giderek insanların ya sistemi lehine çevirmek ya da sistemi alt etmek tarzında hareket eden gettolarını oluşturdu. Sistemle geleni, diğer insanlardan gelen sorunlar halinde algıladı.

Kimi sistemden nemalanmak için sisteme eklemlendi; kimi, sistemi kendi lehine çevirmek amacıyla sistemle sentez kurdu; kimi de sistemin karşısında bir duruş sergiledi: ne Şam’ın şekeri… En garip olanı ise, hem sisteme eklenip hem de bunu sistem karşıtı argümanlarla yapanlar oldu. Sistemin sahipleri bunu yutmadılar, ama sistem karşıtları bunu el ovuşturarak baş tacı ettiler. Sistemle değil, sistem karşıtlarıyla ettiler. Ama bunu da sistem karşıtlarının kutsallarıyla yaptılar. Batı’şmışlardı…

Batı, Amerika ve Avrupa ekseninde kendi farklarını, diğerine fark atmak için kullanırken, Avrupa ülkeleri bireysel ülke farklarını unutmak yerine öne çıkardı. “Doğu” diye algıladığı bir monolitik varlığa karşı ittifakları ihmal etmediler. Önüne geçemedikleri noktalarda ise, siyasi, iktisadi, kültürel ve yasal birlikleri oluşturma yolunda nispiyetin getirdikleri ile değil, “reel politik” hesabınca davrandılar. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ve Amerika’daki oluşumlar, Birleşmiş Milletlerden, IMF’ye, Avrupa Birliği’ne kadar bu planlar doğrultusunda gelişti. 

İzafiyetin Batı toplumları içinde bulduğu yansımaları Batı lehine oldu. Batı genel anlamda bir çerçeve içine koyarak, gerektiğinde “Batı” tanımını sözlükte ve siyasette genişleterek yaparken, Doğu’da izafiyetin etkisi sadece içindeki değerlerin Batı karşısındaki ölçüm terazisine dönüştü. Yani Batı evrensel olan, monistik olan, mutlak olan değer ve gerçek yoktur derken, Batı’yı bazen Batı zoruyla, bazen Batı’ya öykünerek modellemeye çalışan Doğu toplumlarında “Batı” adına her şey gerçek, “evrensel,” “mutlak,” tartışılmaz bir “canon” ya da parokiyal bir kutsallık alanına, tabuya dönüştü.

Yaşadığımız dönem, bir dönem Batı’nın yaşadığı Victoria Dönemini andırmaktadır. Dahası, bunu da “ev’rensel” hanemize kaydettik. O nedenledir ki, kendi değerini insanlar ancak Batı’ya yakın veya ona uyumlu olduğu kadar değer olarak algılamaktadır. Ancak başkasının değerli gördüğü oranda kendini değerli gören birey, kültür ve medeniyet ise aslında zaten yok demektir. 

Neler Söylendi?

DİĞER YAZILARI MUHSİN BAŞKAN Mum Titrer Hanemizde Ülkücülük CHP'yi Ne Zaman Sevdim İSLAMCILIKLA MÜSLÜMANI, TÜRKÇÜLÜKLE TÜRKÜ YABANCILAMAK SOSYAL MEDYANIN SOS'LARI PARALEL YAPI Bosna'daki Türk Üniversitesi: IUS DER SPİEGEL "BOYUN EĞME" DİYOR DEVRİM Mİ DEDİNİZ? BİRLİK VE BERABERLİK NEDİR? DİL TARİH VE İDEOLOJİ AYNAYI ARAMAK... MAKULLER AKİLLERE KARŞI VEDA HUTBESİNİ OKURKEN HİNLİK VE HAİNLİK ÖTESİNDE TARİHE BAKMAK ALPEREN OLMAK BİR HİLAL BİR İHTİLALDİR DELİLİĞE ÖVGÜ AŞK'A DAİR YAKLAŞIMLAR BİLİM, İDEOLOJİ VE DARVİNİZME DAİR YALAN DÜNYADA GERÇEK TARİH OLUR MU? DELİ DUMRUL'UN KÖPRÜSÜ ORTAYA KARIŞIK HALLERİMİZ EFKAR VE HERZELER YUSUF, ŞEHİR VE TABUYA DAİR EĞİTİME NEDEN HAYIR? EFKAR VE HERZELER "ADAMLARIN" PLANI HER ZAMAN TUTAR MI? İNGİLİZ'CE KONUŞMAK... BEN ÖLÜNCE KİM KALIR? BİLMENİN MALİYETİ NEDİR? BU ÜLKEYİ ANLAMAK... NİYET TAVŞANLARI VE TARİH ŞERİF MARDİN VE CUMHURİYETİN GETTOLARI FERMAN VE FETVA BAYRAMLARDAN BAYRAM BEĞENMEK AŞKIN BAR/KODU MEVSİM SONU İNDİRİMLİ LİBERALCİLİK YOL DA İÇİMİZDE SEYYAH DA! OSMANLI NE ZAMAN ÖLDÜ? SÜRGÜN KAYIP MEDENİYETİ ARARKEN... KÜRDİSTANA DAHA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ? İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ MHP NEREYE GİDİYOR? NASIL BİR GENÇLİK? KİM KORKAR EBU ZER'DEN? MEHDİ NE ZAMAN GELECEK? "GÜZEL VE YALNIZ ÜLKE"YE Milliyetçilik ve Kürtler İLETİŞİM VE PROPAGANDA TWITTER'DA KENDİMİZİ OKUMAK "DANIMARKA ÜLKESİNDE KOKUŞAN ŞEYLER" BİSİKLETİN İSLAMİ OLANI FİRAVUN VE HİÇ'LİK KAMUSAL ALAN DÖNÜŞTÜ MÜ? KADIN, ŞEYTAN VE ÖLÜM ÇEVRİM İÇİ AHLAK ÖLÜM VE YAŞAMA KORKUSU KISKANÇLIĞIN KISKAÇLARI 11 Eylül ve ABD YA 12 EYLÜL SONRASI? Korku ve alkışlar arasında Ortadoğu AYDIN, MÜNEVVER VE ENTELEKTÜEL ORTADOĞU'DA OLANLARI ANLAMAK KAVGA NEREDE? KAVGA NEREDE? ORTADOĞU'NUN YENİDEN TASARIMI SUSMAK, PUSMAK VE BİRLİK DİL VE TARİH KAVGAMIZ HOLİGARŞİ Said Nursi ve Cemaat algısı Size “İslamî alt-çevre” diyebilir miyim, “abi”? MUHAFAZAKÂRLIK NEDİR? TÜRK LİBERALİZMİ AŞK MI MAŞUK OLAN? DİN'ERCİLİK SİVİL İTAATSİZLİK NEDİR? NEDEN KÜRT ÇALIŞMALARI ENSTİTÜSÜ? DEĞİŞİM İDEOLOJİSİ VE LİBERAL PROPAGANDA 12 EYLÜL SONRASI UZLAŞMA LİBERAL STATÜKOCULUK UYKUYU ÖLDÜRMEK "EKSİK ETEK" BABİL, DİL VE PROPAGANDA DENKTAŞ'IN ÖLÜMÜ AİKİDO VE "KÜRDİSTAN" DEĞİŞİM TÜRKÇE VE İDEOLOJİ "KASIMPAŞALI" BAŞBAKAN "İBRAHİMİ DİNLER" BİLİMLE DİNİ UYUŞTURMAK KOLTUĞA OTURAN VE KOLTUĞUN OTURDUĞU İNSAN TEMCİT PİLAVI VE YENİ OSMANLI RODRİGEZ NEDEN LİBERAL OLAMAZ? BEN'SİZLİĞE ŞİİR TOPKAPI'DAN DOLMABAHÇE'YE DÜŞERKEN ERBAKAN'I ÖZLERKEN MÜSLÜMAN VE İSLAMCI İSLAM VE FEMİNİZM KAÇIRILAN GÜNDEM BIDEN NOTLARI DEMOKRASİDE KİM KİM ÖPÜYOR ARAF'TA TARİHLERDEN TARİH BEĞENMEK İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ ARAFTAKİNİ ÖZLEMEK Hayatta Sürgün Olmak AKADEMİSYENLİK KÜRESEL KARADUL TEFRİKALARI GÜNCELLENEN MESİHİ BEKLERKEN TÜRKİYE KOLTUK, TURNUSOL VE KİMLİK BOSNA'DA BİR TÜRK ÜNİVERSİTESİ KOVBOY MEHTERANLA JAZZ ÇALARKEN Amerika ve Anti-Amerikan Kimlikler AMERİKAN KİMLİĞİ VE ŞEYTANLARI DÖNÜLMEZ AKŞAMIN UFKUNDAYIZ KUTLU VEDA DEĞİŞİMİN TÜRKÇESİ VE UYANIŞ TANRI, İNSAN VE TAKVİM ÖDLEK ÖCÜNÜ ALDI MI? Millet Olabildik mi? Zaman, medeniyet ve din Zaman, medeniyet ve din Mehdi’yi beklerken ORTADOĞU VE YENİ İNSAN Kediler, Fareler ve Vatan Kürşat olma vaktidir Gülün Adı, Kadın ve Takva İslamo-Amerikancılık EBCET, CİFR VE TARİH SÜBJEKTİF OLMANIN FAZİLETİ DİPLOMASİMİZ NEREYE? İSTİKLAL MARŞI YENİDEN YAZILABİLİR Mİ? KOKUŞAN BİR ŞEYLER VAR! KÜRESEL KARADULUN AĞLARINDA "Yeni Osmanlı"nın Yeni Haçlılara Yardım Tezkeresi KATLİAMERİKA MAHALLE, BASKILAŞIM VE FİKİR NAMUSU YARASANIN ÇIĞLIĞI VE DİPLOMASİ Ay lav yu, Cani! AŞKIN HALLERİ DOKUZ HECELİLER FİRAVUN... Kadın'ım... 28 Şubat ve Erbakan KADDAFİ'DEN KESESİ Ve Yine Karşınızda Renan, Sykes ve Picot Democoupracy mübarek olsun! FULL'er Yapalım mı, Abi? Ortadoğu'da Sezaryen Mısır'da Karaoke Devrimi Mısır'ı Okurken Obama ve ikinci yeşil kuşak projesi (I) Bir Ortadoğu Masalı Mutlu Oligarşiden Kutlu Oligarşiye Ey zahit, şaraba eyle ihtiram! Bilinç ve Sürgün İbrahim, devir içimdeki putları! İdeolojik dil ve Teolojik Tarih Pardon, Size Demokrasi Diyebilir miyim? Paralel Evren, Küresel İslamcılık Erkekler ne zaman "adam" olur? "Millî" Küreselleşme? AK'Kışşş Kimliklerin Kurdu “Hiç” i öğrenmek GELENEK VE MANKURT Küresel tapınak, yerel rahipler ve Hipnoz Çift-düşün, yeni-konuş! Batı'yı ararken... Aforoz’malar… Halife Ömer Hayek’i ne zaman okumuştu? AĞLAMAKTAN ÇAĞLAMAYA DOĞRU KÜRT'AJ Shalom, Kürdistan! İstiklal marşını yeniden yazmak İslam, Millet, Hilafet ve Siyaset Amerika düşmansız olabilir mi? Mustafa Reşit Paşa'ya Mektup Keşif... Babil’in dil’beri Medeniyetlerin neyi çatışıyordu? Tarihi hangi hikâyeci yazar? Zihin Kontrolü ve Kült YUMURTANIN AK'I, SARISI Ebu Zer’in günlüğü Her şey zıddı ile mi kaim? Melamilik “marka” mıdır? Melâmilik Bir ayrılık, bir yalnızlık, bir ölüm AŞKA DAİR NE VARSA Medya medyumluğu ve wikisızmalar Türkiye, İran ve Dünya Barışı Muhafazakârlık “marka”sı? Füze ümütz! “Van münütz!” Çin'in hafızası ve küresel sistem Kutlu veda Öznellik Öz’neliktir! Hz. İnsan, Hz. Peygamber ve emanet Said Nursi ve tesettür İmam, Örtünme ve Nur Suresi Din duble “yol” mu demekti? Gelenek, mankurt ve reform Aylardan şubat günlerden cuma Alaturkalıktan Kolaturkalığa gelenek Gelenek mürtedi ve kimlik Namus, Kanun ve Fazilete Dair İman "terakkiye" destek midir? Yılmayacağız... ÜÇ TARZ-I MAHALLE VE HAL Hoş geldin, Şeytan! OSMANLI VE NEO-OSMANLI DAYILAR VE DAYILANMALAR Türkiye’de muhafazakârlık ve Dr. Faustus Tesettür neyi örtüyor? Milat oluşturmak Yahudilik bir din mi yoksa ırk mıdır? Tarih satrancını asıl kim oynuyor? Mahalle ve getto Tanrı, totem ve muta nikahı Orta Doğu’mların ebesi ŞOFÖR MAHALLİ BASKISI KÜRESEL İSLAMCILIK RENAN'I VE KENDİMİZİ AŞMAK Medine Vesikası Türk solculuğu ve İslamcılığı Batı’k düşüncelerin Doğu’şu BATI'NIN DEĞERLERİ EVRENSEL MİDİR? NEO-MUHAFAZAKÂRLIK VE YİN-YANG Karadul KEDİLER VE FARELER “Erkekliğin” yasası, “kadınlığın” tasası ON ADIMDA LİBERAL OLMA TÜYOLARI Neden Federasyon? Kaburga kemiklerimdeki sızı? Ortadoğu ve Darbeler "Küreselleşme "millet"e neden karşıdır? TURNUSOL Ya 12 Eylül sonrası? (II) Ya 12 Eylül sonrası? 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (II) 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (I) Kim ne der? Ne zaman ki…