https://www.egemengazetesi.com/files/uploads/user/0e42907936.jpg
Metin BOSNAK

KAYIP MEDENİYETİ ARARKEN...

26-04-2022 01:49

İslam medeniyeti en az iki asırdır kaybettiği bir nizamı el yordamıyla aramaktadır. Mağlup medeniyetin mağlup çocukları olarak verilen mücadelede iki türlü tepkisel bakış ortaya çıkar. Ya medeniyetin temeli sayılan değerlere ve gelişmenin aslında sadece oradan yükseldiği inancına dönük olarak çekirdeğe dönüş vardır--ki Selefçiliğe ya da Püritenliğe dönüşebilir.

 

Ya da mağlup medeniyetin bizzat kendisi sorguya tabi tutulur—ki reddiyecilik ve Mutezili bir anlayışa dönüşebilir--ve bizzat kendini mağlup eden galip gücün düsturlarını içselleştirmeye başlar.

 

 

 

Batı’ya yenik düşen ve paramparça olan İslam medeniyetinin Batılılaşma hareketlerine duçar olması ile Sırp katliamını yakinen bilmesine rağmen, Sırplaşmak için vaftiz dahi olan Boşnak asıllı yönetmen Emir Kusturica aynı zincirin farklı tezahürleridir. Lâm Elif’ten ayrılır artık; ya da lâm Elif’i sadece “Lâ” demek için tutar.

 

 

 

Bu durum başka kültürlerde de yaşandı. Batı Karanlık Çağlara tepki olarak daha geriye gidip Antikitenin nazarı ve mikyaslarıyla kültürünü yeniden yorumladı. Aslında yapılan Batı’nın bir kültür ayağını diğerine uygun haline getirmek oldu. Eski Yunan ve Roma’ya ait, iktidar boyutu haricinde, ne varsa hemen hepsini lanetleyen bir yeni Hıristiyan Batı kavramı gelmişti; pagan Batı ise “şerden” ibaretti artık.

 

 

 

Ancak o da Roma’nın gücüne eklemlenerek kendi güç alanını oluşturdu. Ortaçağ sonlarında, Kilise sultasını kırmak için, Ortaçağ’a ait ne varsa her şey “şer” olarak yorumlandı. Batı Ortaçağ’ı İslam medeniyetinin en parlak çağlarıydı. Rönesans ve akabinde Protestanlığın çıkması, Eski Yunan değerlerinin yaklaşımlarıyla Hıristiyanlığı yeniden yorumlanması sonucunda oldu.

 

 

 

İslam medeniyeti ise kendinde önceki değerleri putlar ve putlaşanlar haricinde mevcut değerleri değer saymaya devam etti. Yani “Hak geldi, batıl zail oldu!” derken, Batıllaşan unsurları hak kalanlardan ayırmak esası vardı. Mesela, Hıristiyanlık kütüphane ve camileri yakmak ya da yıkmak mantığına göre giderken, İslamlık kitapları ve diğer dinlerin tapınaklarını ihya etti. Eskiden kalanları yok etmek yerine kendine göre, ama kendini esas alarak değerlendirmek mantığı vardı. Değerin kendisini değerden sayarak, ancak kendi değerlerini mikyas olarak kullanarak varlığını ortaya koydu. Yani İslam medeniyeti antitez medeniyeti olarak değil, kendince ve yekpare bir “tez” olarak çıkmışken, Ortaçağ sonrasında Batı Hıristiyanlığı kendini tamamen İslam medeniyetine antitezler üreterek kimlik oluşturdu.

 

 

 

Öte yandan, İslam'ın medeniyet olmaktan çıkıp “İslamcılık” olarak varlığına devam etmesi aslında İslam’ı bir antitez olarak konumlandırırken, kendi tezleriyle konuşmak yerine Batı’nın tezlerine cevap vermek tarzında, aslında “antitez” olmaya itti.

 

 

 

Batı’ya verilen cevaplar ister müdafaa, ister tenkit tarzında olsun, İslam’ı antitez konumundan çıkarmak yerine aslında ana tez olarak Batı’yı alan ve İslam medeniyetini kendi vakar, vukuf, cesaret ve adalet anlayışından uzak kıldı. Gazali’nin Tehafüt’ü ile Namık Kemal’in Renan Müdafaası arasındaki tavır farkı Gazali’nin –kimi zaman tartışmalı olsa da—meydan okuması ile Namık Kemal’in cevap yetiştirmeye yönelik tavrı, kendine güvenen tezle, zımnen tezi esas alan, ama kendine onun içinde yer açmaya çalışan antitez arasındaki farktan ibarettir.

 

 

 

İki’lemin birinci aşamasında inancın ve sadece ritüele dayalı faziletin var olduğu anlayışı vardır. Hayattan ve tarihten kopmuş bir algı içinde “altın çağ” ve “paslı demir çağ” arasında duygusal gelgitler yaşandı. İkinci aşamasında ise, aranan zaten sadece altındır. Altın için medeniyet algısı zaten gerekmediğinden, teknoloji ve teknolojinin getirdiği hem rahatlatma hem de yok etme gücüne erişmek yeterli olmaktadır.

 

 

 

Medeniyet algısı bu aşamada değişime uğrar, galibiyet ve başarıyla gelen zafer kendi başına erdemi temsil etmeye başlar: birileri başarılı olduysa, erdem nedeniyle olmuştur. Yani artık erdem, ne pahasına olduğu belli olmayan bir başarıya tahvil edilmiştir. Münferit insan ya da gruplar için erdem münferit insan ya da gruplar için tüketebilme gücünden ibaret bir hal alır. Bu da başka birey ya da grupları tüketebilmek yetkisini ve meşruiyetini iç dinamiklerin meşrulaştırdığı bir çevrim içi ahlak algısıyla olur. Başarının arkasına sadece Allah’ın inayetini koymak kadar, başarısızlık arkasına sadece Allah’ın gazabını koymak da abes durumlardır. Ancak teknoloji ve ekonomik güç üretimindeki başarı, ahlaki bir başarının timsali olarak devreye girer ve başarı kendi “amentü”sünü teşekkül ettirir.

 

 

 

Mağlup medeniyet, mağlubiyetinin çekirdek değerlerini “mutlak mükemmeli” temsil ettiği inancıyla koruyarak, ama galip medeniyetin erdemlerini erdemden soyutlanmış sayarak, erdem namına ne varsa sadece kendinden, kendi medeniyetiyle olduğu inancıyla hareket eder ve haldeki mağlubiyetleri unutmak için günah keçileri oluşturur. Mazinin altın çağı ile halin paslı metali arasında bocalarken, altın çağın materyalleştirdiği değer sistemini çekirdek değerlere rağmen esas almaya başlar. Altın çağın peşinde değerler altınlaşmıştır artık. 

 

 

 

Öte yandan, galip medeniyete öykünmelerinde “kraldan çok kralcı” tavırla yüceltme eğilimleri belirir. Galip medeniyete karşı direnme gücünü oluşturan kutsalları artık mağlup medeniyetin değerlerini meşrulaştırmak için kullanmaya başlar. Meşrulaştırmanın temelinde aslında ekseni çoktan kaymış bir tüketim evreni varken, tüketmenin kendisini yeni “amentü” birimleri arasına alarak, amentünün bilinçaltında verdiği rahatsızlıkları izale etmek ve onu tüketim amentüsüyle içselleştirmek ve “amenna” haline getirmek iştiyakı yatar.

 

 

 

Ritüeller toplum nizamına yönelik olarak olgunlaşmayı hedefleyen bireysel mükellefiyetlerdir; Allah’ı ilzam eden ritüel olmaz. Ritüelin ifası ritüel ifasından ibarettir; ritüelin hedeflediği değer sistemini ve toplumsal, ticari, siyasi nizam ve medeniyet algısını mutlaka gerçekleştirmişlik anlamına gelmez. Yay ancak ok için vardır. Sadak ancak ikisinin varlığını düzenlemek ve muhafaza etmek için vardır. Füzenin yörüngeye oturması için ihtiyaç duyduğu ateşleme sisteminin başarısız olması neyse, bireysel ama diğerkâm olmayan toplumsal nizam ve bütüncül medeniyet algısı olmayan ritüelin anlamı da odur: ya yarı yolda tükenir ya da füzenin eksenini değiştirir.  

 

 

 

Üçüncü tavırda beliren ise, mağlup medeniyetin mensupları, galip olanların düsturlarını alarak mağlup medeniyeti diriltme gayretine düşerler. Düşmanın silahıyla yapılan “cihat” aslında düşman kimse onun zaferidir. Çünkü o “düşman” size çaktırmadan kendini, taktiklerini, değerlerini ve amaçlarını size içselleştirtmiştir. Müslüman’ın “amentü”sü ahret algısını temel aldığı için, başka konularda iştiyakla yenilik arayanların, “tecdit” ve “müceddit” arayışlarında, arada bir de olsa “amentü”yü esas aldıktan sonra “amenna ve saddakna” demeleri daha bir anlamlı olacaktır.

 

 

Neler Söylendi?

DİĞER YAZILARI MUHSİN BAŞKAN Mum Titrer Hanemizde Ülkücülük CHP'yi Ne Zaman Sevdim İSLAMCILIKLA MÜSLÜMANI, TÜRKÇÜLÜKLE TÜRKÜ YABANCILAMAK SOSYAL MEDYANIN SOS'LARI PARALEL YAPI Bosna'daki Türk Üniversitesi: IUS DER SPİEGEL "BOYUN EĞME" DİYOR DEVRİM Mİ DEDİNİZ? BİRLİK VE BERABERLİK NEDİR? DİL TARİH VE İDEOLOJİ AYNAYI ARAMAK... MAKULLER AKİLLERE KARŞI VEDA HUTBESİNİ OKURKEN HİNLİK VE HAİNLİK ÖTESİNDE TARİHE BAKMAK ALPEREN OLMAK BİR HİLAL BİR İHTİLALDİR DELİLİĞE ÖVGÜ AŞK'A DAİR YAKLAŞIMLAR BİLİM, İDEOLOJİ VE DARVİNİZME DAİR YALAN DÜNYADA GERÇEK TARİH OLUR MU? DELİ DUMRUL'UN KÖPRÜSÜ ORTAYA KARIŞIK HALLERİMİZ EFKAR VE HERZELER YUSUF, ŞEHİR VE TABUYA DAİR EĞİTİME NEDEN HAYIR? EFKAR VE HERZELER "ADAMLARIN" PLANI HER ZAMAN TUTAR MI? İNGİLİZ'CE KONUŞMAK... BEN ÖLÜNCE KİM KALIR? BİLMENİN MALİYETİ NEDİR? BU ÜLKEYİ ANLAMAK... NİYET TAVŞANLARI VE TARİH ŞERİF MARDİN VE CUMHURİYETİN GETTOLARI FERMAN VE FETVA BAYRAMLARDAN BAYRAM BEĞENMEK AŞKIN BAR/KODU MEVSİM SONU İNDİRİMLİ LİBERALCİLİK YOL DA İÇİMİZDE SEYYAH DA! OSMANLI NE ZAMAN ÖLDÜ? SÜRGÜN KÜRDİSTANA DAHA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ? İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ MHP NEREYE GİDİYOR? NASIL BİR GENÇLİK? KİM KORKAR EBU ZER'DEN? MEHDİ NE ZAMAN GELECEK? "GÜZEL VE YALNIZ ÜLKE"YE Milliyetçilik ve Kürtler İLETİŞİM VE PROPAGANDA BATILILAŞMAK TWITTER'DA KENDİMİZİ OKUMAK "DANIMARKA ÜLKESİNDE KOKUŞAN ŞEYLER" BİSİKLETİN İSLAMİ OLANI FİRAVUN VE HİÇ'LİK KAMUSAL ALAN DÖNÜŞTÜ MÜ? KADIN, ŞEYTAN VE ÖLÜM ÇEVRİM İÇİ AHLAK ÖLÜM VE YAŞAMA KORKUSU KISKANÇLIĞIN KISKAÇLARI 11 Eylül ve ABD YA 12 EYLÜL SONRASI? Korku ve alkışlar arasında Ortadoğu AYDIN, MÜNEVVER VE ENTELEKTÜEL ORTADOĞU'DA OLANLARI ANLAMAK KAVGA NEREDE? KAVGA NEREDE? ORTADOĞU'NUN YENİDEN TASARIMI SUSMAK, PUSMAK VE BİRLİK DİL VE TARİH KAVGAMIZ HOLİGARŞİ Said Nursi ve Cemaat algısı Size “İslamî alt-çevre” diyebilir miyim, “abi”? MUHAFAZAKÂRLIK NEDİR? TÜRK LİBERALİZMİ AŞK MI MAŞUK OLAN? DİN'ERCİLİK SİVİL İTAATSİZLİK NEDİR? NEDEN KÜRT ÇALIŞMALARI ENSTİTÜSÜ? DEĞİŞİM İDEOLOJİSİ VE LİBERAL PROPAGANDA 12 EYLÜL SONRASI UZLAŞMA LİBERAL STATÜKOCULUK UYKUYU ÖLDÜRMEK "EKSİK ETEK" BABİL, DİL VE PROPAGANDA DENKTAŞ'IN ÖLÜMÜ AİKİDO VE "KÜRDİSTAN" DEĞİŞİM TÜRKÇE VE İDEOLOJİ "KASIMPAŞALI" BAŞBAKAN "İBRAHİMİ DİNLER" BİLİMLE DİNİ UYUŞTURMAK KOLTUĞA OTURAN VE KOLTUĞUN OTURDUĞU İNSAN TEMCİT PİLAVI VE YENİ OSMANLI RODRİGEZ NEDEN LİBERAL OLAMAZ? BEN'SİZLİĞE ŞİİR TOPKAPI'DAN DOLMABAHÇE'YE DÜŞERKEN ERBAKAN'I ÖZLERKEN MÜSLÜMAN VE İSLAMCI İSLAM VE FEMİNİZM KAÇIRILAN GÜNDEM BIDEN NOTLARI DEMOKRASİDE KİM KİM ÖPÜYOR ARAF'TA TARİHLERDEN TARİH BEĞENMEK İKİNCİ YEŞİL KUŞAK PROJESİ ARAFTAKİNİ ÖZLEMEK Hayatta Sürgün Olmak AKADEMİSYENLİK KÜRESEL KARADUL TEFRİKALARI GÜNCELLENEN MESİHİ BEKLERKEN TÜRKİYE KOLTUK, TURNUSOL VE KİMLİK BOSNA'DA BİR TÜRK ÜNİVERSİTESİ KOVBOY MEHTERANLA JAZZ ÇALARKEN Amerika ve Anti-Amerikan Kimlikler AMERİKAN KİMLİĞİ VE ŞEYTANLARI DÖNÜLMEZ AKŞAMIN UFKUNDAYIZ KUTLU VEDA DEĞİŞİMİN TÜRKÇESİ VE UYANIŞ TANRI, İNSAN VE TAKVİM ÖDLEK ÖCÜNÜ ALDI MI? Millet Olabildik mi? Zaman, medeniyet ve din Zaman, medeniyet ve din Mehdi’yi beklerken ORTADOĞU VE YENİ İNSAN Kediler, Fareler ve Vatan Kürşat olma vaktidir Gülün Adı, Kadın ve Takva İslamo-Amerikancılık EBCET, CİFR VE TARİH SÜBJEKTİF OLMANIN FAZİLETİ DİPLOMASİMİZ NEREYE? İSTİKLAL MARŞI YENİDEN YAZILABİLİR Mİ? KOKUŞAN BİR ŞEYLER VAR! KÜRESEL KARADULUN AĞLARINDA "Yeni Osmanlı"nın Yeni Haçlılara Yardım Tezkeresi KATLİAMERİKA MAHALLE, BASKILAŞIM VE FİKİR NAMUSU YARASANIN ÇIĞLIĞI VE DİPLOMASİ Ay lav yu, Cani! AŞKIN HALLERİ DOKUZ HECELİLER FİRAVUN... Kadın'ım... 28 Şubat ve Erbakan KADDAFİ'DEN KESESİ Ve Yine Karşınızda Renan, Sykes ve Picot Democoupracy mübarek olsun! FULL'er Yapalım mı, Abi? Ortadoğu'da Sezaryen Mısır'da Karaoke Devrimi Mısır'ı Okurken Obama ve ikinci yeşil kuşak projesi (I) Bir Ortadoğu Masalı Mutlu Oligarşiden Kutlu Oligarşiye Ey zahit, şaraba eyle ihtiram! Bilinç ve Sürgün İbrahim, devir içimdeki putları! İdeolojik dil ve Teolojik Tarih Pardon, Size Demokrasi Diyebilir miyim? Paralel Evren, Küresel İslamcılık Erkekler ne zaman "adam" olur? "Millî" Küreselleşme? AK'Kışşş Kimliklerin Kurdu “Hiç” i öğrenmek GELENEK VE MANKURT Küresel tapınak, yerel rahipler ve Hipnoz Çift-düşün, yeni-konuş! Batı'yı ararken... Aforoz’malar… Halife Ömer Hayek’i ne zaman okumuştu? AĞLAMAKTAN ÇAĞLAMAYA DOĞRU KÜRT'AJ Shalom, Kürdistan! İstiklal marşını yeniden yazmak İslam, Millet, Hilafet ve Siyaset Amerika düşmansız olabilir mi? Mustafa Reşit Paşa'ya Mektup Keşif... Babil’in dil’beri Medeniyetlerin neyi çatışıyordu? Tarihi hangi hikâyeci yazar? Zihin Kontrolü ve Kült YUMURTANIN AK'I, SARISI Ebu Zer’in günlüğü Her şey zıddı ile mi kaim? Melamilik “marka” mıdır? Melâmilik Bir ayrılık, bir yalnızlık, bir ölüm AŞKA DAİR NE VARSA Medya medyumluğu ve wikisızmalar Türkiye, İran ve Dünya Barışı Muhafazakârlık “marka”sı? Füze ümütz! “Van münütz!” Çin'in hafızası ve küresel sistem Kutlu veda Öznellik Öz’neliktir! Hz. İnsan, Hz. Peygamber ve emanet Said Nursi ve tesettür İmam, Örtünme ve Nur Suresi Din duble “yol” mu demekti? Gelenek, mankurt ve reform Aylardan şubat günlerden cuma Alaturkalıktan Kolaturkalığa gelenek Gelenek mürtedi ve kimlik Namus, Kanun ve Fazilete Dair İman "terakkiye" destek midir? Yılmayacağız... ÜÇ TARZ-I MAHALLE VE HAL Hoş geldin, Şeytan! OSMANLI VE NEO-OSMANLI DAYILAR VE DAYILANMALAR Türkiye’de muhafazakârlık ve Dr. Faustus Tesettür neyi örtüyor? Milat oluşturmak Yahudilik bir din mi yoksa ırk mıdır? Tarih satrancını asıl kim oynuyor? Mahalle ve getto Tanrı, totem ve muta nikahı Orta Doğu’mların ebesi ŞOFÖR MAHALLİ BASKISI KÜRESEL İSLAMCILIK RENAN'I VE KENDİMİZİ AŞMAK Medine Vesikası Türk solculuğu ve İslamcılığı Batı’k düşüncelerin Doğu’şu BATI'NIN DEĞERLERİ EVRENSEL MİDİR? NEO-MUHAFAZAKÂRLIK VE YİN-YANG Karadul KEDİLER VE FARELER “Erkekliğin” yasası, “kadınlığın” tasası ON ADIMDA LİBERAL OLMA TÜYOLARI Neden Federasyon? Kaburga kemiklerimdeki sızı? Ortadoğu ve Darbeler "Küreselleşme "millet"e neden karşıdır? TURNUSOL Ya 12 Eylül sonrası? (II) Ya 12 Eylül sonrası? 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (II) 12 Eylül darbesine nasıl gelmiştik? (I) Kim ne der? Ne zaman ki…