Namık Kemal Üniversitesi (NKÜ) Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Okan Gaytancıoğlu, Türkiye'nin, çeltik üretiminin 920 bin ton ile rekor kırdığı 2010'da, tarihinin en fazla çeltik ve pirinç ithalatını yaptığını dile getirdi.
Doç. Dr. Gaytancıoğlu, Türkiye'de çeltik-pirinç üretimi ve sorunları konusunda yaptığı açıklamada, Türkiye 1980'lerde 100 bin ton üretim yapıldığını, kişi başına 3,2 kilogram (kg) pirinç tüketildiğini belirtirken, geçen yıl üretimin 550 bin tona, kişi başına tüketimin ise iki kattan fazla artarak, 8-9 kg'a çıktığına işaret etti.
1980'den önceki yıllarda, üretimin yetersiz olmasına karşın, yerli üreticinin yüksek gümrük vergileriyle korunduğunu hatırlatan Doç. Dr. Gaytancıoğlu, Turgut Özal'ın başlattığı ''terbiyevi ithalat'' politikası ile 1980'lerin ikinci yarısından sonra Türkiye'nin yılda 130-150 milyon dolar karşılığı 200-300 bin ton pirinç ithal eder hale geldiğini kaydetti.
Türkiye'nin 2007'de 215 bin ton, 2008'de 191 bin ton, 2009'da 212 bin ton olan pirinç ithalatının, geçen yıl 317 bin tona çıktığına dikkati çeken Doç. Dr. Okan Gaytancıoğlu, ithalattaki artışın, yurtdışı piyasalarda fiyatların düşmesinden kaynaklandığını belirtti.
Bu kadar çok ithalatın karşın Türk insanının, en sevdiği yemeklerden biri olan pilavda yerli pirinçten vazgeçmediğini ifade eden Doç. Dr Gaytancıoğlu, ''Çünkü Türk insanı dolgun taneli pirinçten yapılan pilavı her zaman sevdi. İthal pirinçlerle de pilav yapıldı, ancak yapılan pilavlar neredeyse hiçbir zaman Türk insanının damak zevkine uymadı. Halen bu durum devam etse de piyasada çok miktarda ithal pirinç var'' dedi.
Trakya Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen yüksek verime sahip ''Osmancık'' tohumunun, 2000'li yıllara yaklaşırken tüm çeltik tarlalarında kullanılmaya başlanması ile Türkiye'nin neredeyse 10 yıllık bir dönemde pirinç üretimini ikiye katladığını anlatan Doç. Dr. Okan Gaytancıoğlu, üretimdeki önemli artışa rağmen, ithalatın devam etmesi nedeniyle, yerli pirincin fiyatının baskı altında tutulduğuna işaret etti, Türkiye tarihinin en fazla çeltik ve pirinç ithalatının geçen yıl yapıldığını, 120 kuruştan açılan piyasanın 80 kuruşa gerilediğini söyledi.
Türkiye'nin ekolojisinin çeltik tarımına uygun ve birim alandaki verimin dünya ortalamasının üzerinde olduğuna işaret eden Doç. Dr. Gaytancıoğlu, şöyle devam etti:
''Dünyanın en pahalı mazotunu, gübresini, ilacını kullanan çiftçiler, Türkiye'de, bir yaşam tarzı olarak çeltik üretimine devam ediyor. Türkiye, net pirinç ithalatçısı bir ülkedir. 2000'li yılların başından beri artan yurtiçi üretim, tüketimin yüzde 30'unun ithalat yoluyla karşılanmasının önüne geçememiştir. Türkiye'de pirinç ve çeltik üretimine yönelik devletin özel bir tarım politikası yoktur. Türkiye'nin ekolojisi çeltik üretimine uygun, birim alandan alınan verim dünya ortalamasının üzerindedir. Sorun maliyetlerin aşağıya çekilebilmesidir. Türkiye 1 ton çeltiği yaklaşık 330 dolara mal ederken, ABD'nin maliyeti 160 dolardır. Devletin uyguladığı politikalar, üretimin artışı yerine ithalatı teşvik edicidir. Türkiye ciddi, tutarlı ve bilimsel nitelikli bir tarım politikası uygularsa, başta pirinç olmak üzere birçok üründe net ithalatçı konumdan kendine yeterli hatta ihracatçı konuma geçebilecektir. Çünkü Türkiye tarımsal potansiyeli yüksek bir ülkedir. Eğer ithalatçı politika devam ederse pirinçte, günümüzde 80-100 milyon dolar arasında değişen ithalat faturası, çok daha fazla miktarlara yükselecektir. İthalata ödenen bedel bir şekilde üretime ve üreticiye aktarılabilirse sadece pirinçte değil birçok üründe üretim artışları yaşanacaktır. Özellikle GAP bölgesinde çeltik tarımı yapmak çok akılcı olacaktır.''
Türkiye'de yıllara göre 100-120 bin hektar alanda çeltik tarımı yapıldığını, ancak 180 bin hektar çeltik tarımı yapılabilecek arazi bulunduğunu kaydeden Doç. Dr. Gaytancıoğlu, ekilebilecek arazilerin yaklaşık 80 bin hektarının Trakya bölgesinde olduğunu belirterek, şu bilgiyi verdi:
''Çeltik üretimi Edirne'de yoğunlaşmıştır. Edirne ili 2008 verilerine göre Türkiye çeltik ekilişinin yüzde 52,3'ünü, üretiminin ise yüzde 53,1'ini karşılamaktadır. Edirne ilinin ortalama çeltik verimi 650-700 kg civarındadır. Edirne'de çeltik tarımının yaygınlaşmasında ve uzun yıllardır sürüp gitmesindeki en büyük neden Meriç ve Ergene nehirlerinin çeltikte önemli bir su kaynağı olmasındandır. Özellikle Meriç nehri kenarındaki ilçe ve köylerde çeltikten başka ürünün tarımı yapılmamaktadır.
Türkiye'de 2,5 milyon ton çeltiği işleyebilecek kurulu kapasite var, 2009 yılında Türkiye genelinde faaliyet gösteren 120'den fazla çeltik fabrikası (üretilen ve ithal edilen dahil) toplam 700 bin ton çeltiği işledi ve yüzde 30 kapasiteyle çalıştı.''
Türkiye ekonomisinin pirinçten yılda 900 milyon dolar katkı sağladığını, ancak üreticinin bundan yeterince pay almadığını öne süren Doç. Dr. Okan Gaytancıoğlu, üreticide kilosu 1,5 lira olan pirincin markette 5 liradan satıldığına, ''üretici-aracı-toptancı-perakendeci-tüketici zincirinin'' uzunluğuna dikkati çekti.
TÜİK'in açıkladığı rakamlarda ekiliş alanları ve üretimin daha düşük göründüğünü belirten Doç. Dr. Gaytancıoğlu'nun verdiği bilgiye göre, Türkiye'de çeltik-pirinç üretimindeki gelişmeler şöyle:
Yıllar
Çeltik Ekilişi (Dekar)
Çeltik Üretimi (Ton)
Verim (Kg/da)
Pirinç Üretimi (Ton)
1995
500.000
250.000
500
150.000
2000
580.000
350.000
603
210.000
2001
590.000
360.000
610
216.000
2002
600.000
360.000
600
216.000
2003
650.000
372.000
572
223.200
2004
700.000
490.000
700
294.000
2005
850.000
600.000
706
360.000
2006
950.000
696.000
684
390.000
2007
1.000.000
648.000
650
390.000
2008
1.000.000
753.000
750
452.000
2009
1.000.000
761.000
760
457.000
2010
1.150.000
920.000
800
552.000
