Yıl 1928...
Sanayi devrimini yaptığını iddia eden ülkelerde, müthiş bir nakit sıkıntısı var, iç ve dış borç almış yürümüş; herşey karne ile, fabrikalar kan ağlıyor; uluslararası ekonomistler, çok yakın bir zamanda büyük bir ekoomik feliketin kapıda olduğunu, Avrupa devletlerinin etkileneceğini, çok kötü etkileneceğini bas bas bağırıyor...
Ve 1929 Şubat başı...
Devasa şirketler, işçi çıkartıyor, sert direnişler, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Polanya; memurlarının maaşını altı ay ödeyemeyeceğni bildirip, ülkesel concordato ilan ediyor...
Peki ya altı yaşındaki yeni Türkiye Cumhuriyeti ne yapıyor?
Mustafa Kemal çıkıp, 'Dünyada kriz var, bizi teğet de geçer, vurur da ama teyakkuzdayız, yatırm kesilmesin diye bekliyoruz' mu diyor?
Hayır...
'Her ne olursa olsun milli ekonomi uygulanacak' talimatı ile, iç yatırım teşvik etmekten başka hiçbir talimatı yok...
Dünya kan ağlarekn, 1929-1934 arasında Anadolu'da irili ufaklı, tam tamına 2144 tesis kuruluyor; en büyüğü ise 1933 Sümerbank...
Kapitalizm içini boşaltana kadar, yani yakın zamana kadar ülkenin en köklü milli üretim merkezi özelliğini koruyor...
Tam 774 halı tezgahı, 544 çiftlik...
Her biri üretim yapıyor...
Bitti mi?
Bitmedi...
Peki daha neler yapıldı?
Saymakla bitmez...
Devletin oluşturacağı sanayi tesislerinin denetimi ve mali yapılarını düzenlemek amacıyla Sanayi Ofisi ve Sanayi Kredi Bankası, yer altı kaynaklarını ve doğal kaynakları işlemek ve elektrik enerjisi üretmek için de Etibank kuruldu.
1934 yılında Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nın uygulanmasına başlanıldı.
1936 yılında Kırıkkale'de barut, tüfek ve top (MKEK) tesisi işletmeye açıldı. Cumhuriyetin ilk iktisadi devlet teşekkülü olan Sümerbank'a sanayi planlamak ve yatırımlara öncülük yapmak görevi verildi.
- Uşak Şeker Fabrikası'nın işletmesi İş Bankası'na devroldu, ardından da Türkiye İş Bankası ve Ziraat Bankası'nın ortaklığıyla Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları inşa edildi.
- 1930 yılında Nuri Kıllıgil silah üretmeye, 1935 yılında Nuri Demirağ, uçak, Şakir Zümre tabanca yapmaya başladı. Bunlar özel sektörün öncü üretim tesisleri oldu.
- 1936 yılında Ankara'da toplanan Endüstri Kongresi'nde İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı kabul edildi (İkinci Dünya Savaşı nedeniyle bu plan uygulanamadı).
- 1925-1938 yılları arasında 3011 km demiryolu yapıldı. Birinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı döneminde devletin kıt imkânlarıyla o dönemlerde ekonomik büyüklükte olan çok sayıda sanayi tesisi kuruldu. Üretime başladı.
Bunların başlıcaları, Gemlik Suni (Sung) İpek Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, İzmit Kibrit Asidi Fabrikası, Zonguldak Seramik Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası, Çimento Fabrikası, Karabük Demir Çelik Kombinası, İzmit Kağıt ve Selüloz Tesisleri, Keçiborlu Kükürt Tesisleri, Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası, Kayseri Pamuklu Dokuma Fabrikası, Nazilli Pamuklu Dokuma Fabrikası, Malatya İplik ve Dokuma Fabrikası, Iğdır İplik Fabrikası, Bursa Merinos Kamgarn Mensucat Fabrikası, Kastamonu Kendir Sanayi Fabrikası'dır.
Bunlar devletin kıt imkânlarıyla kurulan sanayi tesisleridir. Paray yok ama azim var cinsinden...
Tarım alanında da devlet üretimi artırmak, tarımı yapılandırmak için devlet üretme çiftlikleri kurdu. Devlet üretme çiftlikleri örnek tarım işletmeleri olmaları yanında tohum ve damızlık üretimini de başlattı.
Bu tesisler sadece üretim gerçekleştirmiyor, bulundukları yörede sosyal gelişmeyi de sağlıyordu. Özel sektör bunun da içine etmeyi başardı...
Anlayacağınız, yok park eylemi, yok tava-tencere; Mustafa Kemal; global krize daandı global krize...
Siz daha neyin peşindesiniz?